Een bijzondere prestatie / A special achievement
'Een bijzondere prestatie': een verhaal over de opkomst van de eerste keramiekfabrieken na de oorlog.
‘A special achievement’: a story about the rising of the first ceramics factories after WW II.
Het was een grote prestatie om na de tweede wereldoorlog de keramiekproductie weer op gang te brengen. De fabriek van de firma ‘Schardt und Söhne‘ bijvoorbeeld was door de bombardementen voor 80% vernietigd. Bovendien was er geen vraag naar sierpotten of vazen. De mensen waren te druk om in hun voornaamste levensbehoeften te voorzien i.p.v. zich bezig te houden met het kopen van sierobjecten.
Georg Schardt was in de jaren na de oorlog teruggetreden als mede-eigenaar en Rudolf Schardt, zijn zoon, nam in 1948 de fabriek over. De firma heette in die tijd ‘Rudolf Schardt, Keramische Werke Rheinbach‘. De
producten werden verkocht onder de naam ‘Ruscha‘. Om een moderne productiewijze te realiseren bouwde men reeds in 1952 een elektrische tunneloven. Ook bij Fuss & Emons trad in 1948 een belangrijke verandering op. Joseph Emons en Jean Fuss maakten een eind aan hun zakelijke relatie. Het fabrieksterrein, aan de huidige Keramikstrasse, was in de vooroorlogse tijd zo aangelegd dat de splitsing in twee firma’s geen problemen gaf.
Nu waren er naast Ruscha de firma’s J. Emons Söhne, Keramik- und Terrakottafabrik (ES-Keramik) en de Terrakottawerkstätten Jean Fuss & Sohn K.G. Korte tijd later veranderde de laatste de naam in Majolikafabrik Rheinbach Jean Fuss & Sohn en verkochten hun waren onder de naam Marei.
Georg Schardt was in de jaren na de oorlog teruggetreden als mede-eigenaar en Rudolf Schardt, zijn zoon, nam in 1948 de fabriek over. De firma heette in die tijd ‘Rudolf Schardt, Keramische Werke Rheinbach‘. De
producten werden verkocht onder de naam ‘Ruscha‘. Om een moderne productiewijze te realiseren bouwde men reeds in 1952 een elektrische tunneloven. Ook bij Fuss & Emons trad in 1948 een belangrijke verandering op. Joseph Emons en Jean Fuss maakten een eind aan hun zakelijke relatie. Het fabrieksterrein, aan de huidige Keramikstrasse, was in de vooroorlogse tijd zo aangelegd dat de splitsing in twee firma’s geen problemen gaf.
Nu waren er naast Ruscha de firma’s J. Emons Söhne, Keramik- und Terrakottafabrik (ES-Keramik) en de Terrakottawerkstätten Jean Fuss & Sohn K.G. Korte tijd later veranderde de laatste de naam in Majolikafabrik Rheinbach Jean Fuss & Sohn en verkochten hun waren onder de naam Marei.
Getting the ceramics production going after WW II was a great achievement. The factory of the ‘Schardt und Söhne’ factory for instance had been heavily bombarded and demolished for 80%.
Besides there was no demand for decorative flower pots nor vases. People were too occupied providing their basic needs instead of buying decorative objects.
Georg Schardt had stepped down as co-proprietor so his son Rudolf Schardt took over the factory in 1948. In those days the concern was named ‘Rudolf Schardt Keramische Werke Rheinbach’. Products were sold under the name of ‘Ruschka’. In order to realise a modern way of production an electric tunnel kiln was built as early as 1952. There was also an important change made in the Fuss & Emons factory in 1948.
Joseph Emons and Jean Fuss ended their business relationship. The factory site, in the present Keramikstrasse had been designed in such a way in the pre-war time that the split into two concerns did not cause any problems.
Presently besides Ruscha there were the concerns of J. Emons Söhne, Keramik- und Terrakottafabrik (ES Keramik) and the Terrakottawerkstätten Jean Fuss & Sohn K.G. NOt long afterwards the name of the latter was changd into Majolikafabrik Rheinbach Jean Fuss & Sohn. They sold their products under the name of Marei.
Besides there was no demand for decorative flower pots nor vases. People were too occupied providing their basic needs instead of buying decorative objects.
Georg Schardt had stepped down as co-proprietor so his son Rudolf Schardt took over the factory in 1948. In those days the concern was named ‘Rudolf Schardt Keramische Werke Rheinbach’. Products were sold under the name of ‘Ruschka’. In order to realise a modern way of production an electric tunnel kiln was built as early as 1952. There was also an important change made in the Fuss & Emons factory in 1948.
Joseph Emons and Jean Fuss ended their business relationship. The factory site, in the present Keramikstrasse had been designed in such a way in the pre-war time that the split into two concerns did not cause any problems.
Presently besides Ruscha there were the concerns of J. Emons Söhne, Keramik- und Terrakottafabrik (ES Keramik) and the Terrakottawerkstätten Jean Fuss & Sohn K.G. NOt long afterwards the name of the latter was changd into Majolikafabrik Rheinbach Jean Fuss & Sohn. They sold their products under the name of Marei.
De ‘keramiek-boem’ in de jaren 50 en 60 / The Ceramics Boom in the 50-s and 60-s.
Na de overname van het bedrijf van zijn vader bouwde Rudolf Schardt een volledig nieuwe collectie op. De reactie op de nieuwe creaties was overweldigend. De reden daarvoor was niet in de laatste plaats het ontstaan van twee Duitse staten na de tweede wereldoorlog. Voorheen werd in de behoefte aan hoogwaardig sier- en gebruikskeramiek voorzien door Oost-Duitse fabrieken zoals Carstens-Uffrecht in Rheinsberg.
Nu ontstond de gelegenheid om de West-Duitse en West-Europese markt te bedienen met kwalitatief hoogwaardige objecten met de productie uit Rheinbach. In 1951 werd Otto Gerharz de nieuwe bedrijfsleider bij Ruscha. De ‘keramiekingenieur’ had door de ontwikkeling van alle in de daarop volgende tijd toegepaste glazuren een beslissend aandeel in de positie die de firma op het gebied van kunstzinnig gevormd keramiek verworven had. Geïnspireerd door ontwerpen die in de jaren-40 buiten Duitsland op de markt kwamen en door nieuwe vooral uit Italië afkomstige designs, ontwikkelde men nu ook in Duitsland gewaagdere vormen en kleurstalen.
Van grote betekenis voor de vormontwerpen bij Ruscha was Kurt Tschörner. Voor de tweede wereldoorlog volgde hij een opleiding aan de 'Glasfachschule' in Steinschönau en aan de 'Kunstgewerblichen Schule' in Gablonz. In 1948 hielp hij mee aan de oprichting van de 'Steinschönauer Glasfachschule' in Rheinbach. Tot aan zijn pensioen was hij hier werkzaam als leider van de afdeling vlakglasveredeling en als docent in natuur-en ontwerptekenen. In 1954 gaf Kurt Tschörner als zelfstandige medewerker vorm aan een zeer eigenzinnig modelprogramma dat zich kenmerkte door een asymmetrische vormgeving. Hij ontwierp pompoen-, snorkel-, beender- en mosselvormen die voor een deel gedurende lange tijd tot het programma van Ruscha behoorden. Een voorbeeld hiervan is de 'klassieker' de vaas 313 die tot het sluiten van de fabriek in 1996 in ontelbare decoren geproduceerd werd.
After the takeover of his father’s concern Rudolf Schardt built up an entirely new collection. The new creations triggered a massive response. Reason for this was not in last instance the rising of two German states after WWII. Previously the needs for superior decorative ceramics and ceramics for daily use were met by East German factories like Carstens-Uffrecht in Rheinsberg.
Presently the opportunity arose to serve the West-German and West-European market with high end products from Rheinbach. In 1951 Otto Gerharz became the new managing director at Ruschka. The ‘ceramics engineer’ was a decisive factor in the position that the concern had attained in the field of artfully formed ceramics because of the development of all applied glazes in the years that followed. Inspired by designs that were marketed outside Germany in the 40-s and by new designs originating from Italy mainly, also in Germany more challenging shapes and colour samples were developed.
Kurt Schörner has been of great importance for shape designs at Ruschka.
Before WWII he followed a training at the ’Glasfachschule’ in Steinschönau and at the ‘Kunstgewerblichen Schule’in Gablonz. In 1948 he assisted in founding the ‘Steinschönauer Glasfachschule’in Rheinbach. Until his retirement he was in charge here of the department flat glass processing and as a teacher of nature design and art design. In 1954 Kurt Tschörner developed a very unique shape programme as an individual employee. This programme was characterised by an assymmetric design. His designs were in the shapes of pumpkins, snorkels and mussels belonging partly for a longer period of time to the Ruscha programme. An example of this is the ‘classic’ vase number 313, which was produced in innumerable amounts until the closure of the factory in 1996.
Nu ontstond de gelegenheid om de West-Duitse en West-Europese markt te bedienen met kwalitatief hoogwaardige objecten met de productie uit Rheinbach. In 1951 werd Otto Gerharz de nieuwe bedrijfsleider bij Ruscha. De ‘keramiekingenieur’ had door de ontwikkeling van alle in de daarop volgende tijd toegepaste glazuren een beslissend aandeel in de positie die de firma op het gebied van kunstzinnig gevormd keramiek verworven had. Geïnspireerd door ontwerpen die in de jaren-40 buiten Duitsland op de markt kwamen en door nieuwe vooral uit Italië afkomstige designs, ontwikkelde men nu ook in Duitsland gewaagdere vormen en kleurstalen.
Van grote betekenis voor de vormontwerpen bij Ruscha was Kurt Tschörner. Voor de tweede wereldoorlog volgde hij een opleiding aan de 'Glasfachschule' in Steinschönau en aan de 'Kunstgewerblichen Schule' in Gablonz. In 1948 hielp hij mee aan de oprichting van de 'Steinschönauer Glasfachschule' in Rheinbach. Tot aan zijn pensioen was hij hier werkzaam als leider van de afdeling vlakglasveredeling en als docent in natuur-en ontwerptekenen. In 1954 gaf Kurt Tschörner als zelfstandige medewerker vorm aan een zeer eigenzinnig modelprogramma dat zich kenmerkte door een asymmetrische vormgeving. Hij ontwierp pompoen-, snorkel-, beender- en mosselvormen die voor een deel gedurende lange tijd tot het programma van Ruscha behoorden. Een voorbeeld hiervan is de 'klassieker' de vaas 313 die tot het sluiten van de fabriek in 1996 in ontelbare decoren geproduceerd werd.
After the takeover of his father’s concern Rudolf Schardt built up an entirely new collection. The new creations triggered a massive response. Reason for this was not in last instance the rising of two German states after WWII. Previously the needs for superior decorative ceramics and ceramics for daily use were met by East German factories like Carstens-Uffrecht in Rheinsberg.
Presently the opportunity arose to serve the West-German and West-European market with high end products from Rheinbach. In 1951 Otto Gerharz became the new managing director at Ruschka. The ‘ceramics engineer’ was a decisive factor in the position that the concern had attained in the field of artfully formed ceramics because of the development of all applied glazes in the years that followed. Inspired by designs that were marketed outside Germany in the 40-s and by new designs originating from Italy mainly, also in Germany more challenging shapes and colour samples were developed.
Kurt Schörner has been of great importance for shape designs at Ruschka.
Before WWII he followed a training at the ’Glasfachschule’ in Steinschönau and at the ‘Kunstgewerblichen Schule’in Gablonz. In 1948 he assisted in founding the ‘Steinschönauer Glasfachschule’in Rheinbach. Until his retirement he was in charge here of the department flat glass processing and as a teacher of nature design and art design. In 1954 Kurt Tschörner developed a very unique shape programme as an individual employee. This programme was characterised by an assymmetric design. His designs were in the shapes of pumpkins, snorkels and mussels belonging partly for a longer period of time to the Ruscha programme. An example of this is the ‘classic’ vase number 313, which was produced in innumerable amounts until the closure of the factory in 1996.
In 1952 werkte de keramiekontwerpster Cilli Wörsdörfer bij Ruscha. Nog voordat haar decor 'Kairo' zeer succesvol was ontwikkelde en verfijnde zij een bont, op gekleurde ondergrond geschilderd decor, dat het merkteken van de firma Ruscha tijdens de volgende jaren zou worden. Dit heette 'Milano'. Met deze productie had Ruscha zich verzekerd van een toppositie in de keramiekmarkt.
In 1952 the ceramics designer Cilli Wörsdörfer worked at Ruscha. Even before her decoration ‘Kairo’ became very successful she developed and refined a colourful decoration, painted on coloured background, that was to be the mark of the Ruscha concern in the years to follow. It was called ‘Milano’. With this production Ruscha had insured itself of a top position in the ceramics market.
Halverwege de 50-er jaren werd een bouwkeramische afdeling aan de firma toegevoegd. De verantwoordelijke man hier was Claus Kerwer. Vermoedelijk werd vanaf halverwege de jaren-70 door deze bedrijfstak ook zg. tuinkeramiek geproduceerd waaronder grote plantenbakken en dierfiguren zoals allerlei reeën, zeeleeuwen en een ram.
Het teken van de tijd volgend werd in 1954 ook bij Emons een kunstkeramische afdeling opgezet. Hier was de twee jaar eerder in dienst gekomen Hans Kraemer als leidend modelleur actief. Hij ontwikkelde in deze tijd jaarlijks 20-25 nieuwe modellen. Willi Hack heeft de kunstkeramische afdeling opgebouwd. Deze ervaren glas- en keramiekdecorateur was vanaf 1954 chef van het decoratieatelier waar in de 50-er jaren tot wel 18 medewerksters werkzaam waren. In tegenstelling tot de firma Ruscha had men bij ES-Keramik geen luxe catalogi en plaatste men geen advertenties. Willi Hack bleef tot de sluiting van ES-Keramik trouw aan dit bedrijf en stapte daarna over naar Marei waar hij tot aan zijn pensioen werkzaam was.
ES-Keramik had met de serie 'Kobaltblau', een hoogwaardige nabootsing van porselein op klassieke wijze, veel succes. Tegelijkertijd werd een bepaald decor goed verkocht: een op een witte ondergrond aangebrachte afbeelding in pastelkleuren van een Zuid-Europees landschap of stad. Bij de wandborden, die in de 'Engobe-Ritztechniek' uitgevoerd werden is de serie 'Tabubar' erg opvallend. Deze is gebaseerd op de in die tijd populaire Parijs- en teenagerthema's. Ze symboliseerde de moderne jeugd die de brave naoorlogse tijd en het achterhaalde conservatieve vrouwbeeld achter zich laat.
Halfway through the 50-s a ceramics construction department was added to the concern. Claus Kerwer was the responsible man here. Presumably from halfway through the 70-s also so-called garden ceramics have been produced in this business sector, among which large planters and animal figures like all kinds of roe deer, sea lions and a ram.
Following the sign of the times ther was also an art ceramics department was established at Emons in 1954. In this firm Hans Kraemer was a leading moulder, who had been employed two years before that time. In thise years he developed 20 to 25 shapes annually. Willi Haeck has built up the art ceramics department. This experienced glass and ceramics decorator had been in charge of the decoration workshop from 1954, in which up to 18 female employees were active in the 50-s. Contrary to the Ruscha concern ES-Keramik did not have luxurious catalogues, neither did they insert advertisements. Until the closure of ES Ceramics Willi Haeck remained faithful to this concern. He switched to Marei afterwards, where he has been active until his retirement.
ES Keramik was very succesful wit hits series ‘Kobaltblau’, an exquisite imitation of China in the classical tradition. At the same time one particular decoration sold well: a depiction in pastel colours of a South-European landscape or town on a white background. With the wall tiles, executed in the ‘Engobe-Ritz techniek’, the series ‘Tabubar’ were very striking. These were based on the very popular Parisian and teenage themes of those days. They symbolised modern youth who had left behind the well-behaved post-war times and the outdated conservative image of women.

Engobe-Ritztechniek
Dankzij de 'keramiek-boom' in de 50-er jaren was het mogelijk om het bedrijf op het modernste technische niveau te brengen. De oude kolenovens werden vervangen door de moderne elektro ovens. In 1957 deed de schoonzoon van Jean Fuss, Wolfgang Bruchhausen, zijn intrede in het bedrijf en nam later de leiding over. Nu nam ook de Majolikafabrik Rheinbach Jean Fuss & Sohn, die net als ES-Keramik voornamelijk eenvoudige gedecoreerde sierbloempotten en ander plantenkeramiek gemaakt had, steeds meer sierkeramiek in haar programma op. Het aanbod van Marei leek sterk op dat van Ruscha en ES-Keramik.
The ‘ceramics boom’ of the 50-s enabled the concern to reach the top level in modern engineering. The former cokes ovens were replaced by modern electric ovens. In 1957 Jean Fuss. Wolfgang Bruchhausen’s son-in-law entered the firm and was put in charge later on. This was the time that also the Majolikafabrik Rheinbach Jean Fuss & Sohn, which, just like ES-Keramik had been manufacturing mainly simply decorated flower-pots and other plants ceramics, started to get more and more decorative ceramics in its production range. What Marei offered was very similar to what Ruscha and ES-Keramik had to offer.
The ‘ceramics boom’ of the 50-s enabled the concern to reach the top level in modern engineering. The former cokes ovens were replaced by modern electric ovens. In 1957 Jean Fuss. Wolfgang Bruchhausen’s son-in-law entered the firm and was put in charge later on. This was the time that also the Majolikafabrik Rheinbach Jean Fuss & Sohn, which, just like ES-Keramik had been manufacturing mainly simply decorated flower-pots and other plants ceramics, started to get more and more decorative ceramics in its production range. What Marei offered was very similar to what Ruscha and ES-Keramik had to offer.

Marei, sierplantenpot met vorm nummer 12/3 (50-er jaren)
Uitgevoerd m.b.v. de 'Engobe-Ritz' techniek werden interessante motieven zoals 'Tänzerin', 'Pfau' en 'Hawaii' ontworpen. In de vormgeving toonde Marei zich niet zo gewaagd als de beide andere firma's. De vormnummers 46 en 48 springen er echter bovenuit. Naast klassieke decors zoals 'Italia' waren er ook de moderne motieven zoals 'Kuba' en 'Trio'.
Interesting motives like ‘Tänzerin’, ‘Pfau’ and ‘Hawai’ were designed by means of the ‘Engobe-Ritz’ technique. However Marei did not show itself as challenging as both other concerns. The shape numbers 46 and 48, I have to say stand out. Apart from classical decorations like ‘Italia’, there were also the modern motives like ‘Kuba’ and ‘Trio’.
Het laatste deel van de 20-ste eeuw.
Halverwege de jaren-60 waren er in de keramiekindustrie in Rheinbach ongeveer 260 medewerkers in dienst. In de tijd hierna verdween bij de consument langzaam maar gestaag de interesse in sierkeramiek. ES-Keramik sloot in 1974 definitief de werkplaatsen. Bij Ruscha lukte het nog enige tijd, door de productie van opzienbare decors en van typische wandtegels, om op de markt van hoogwaardig sierkeramiek mee te spelen. Tenslotte in 1996 moest ook deze firma het opgeven. Vandaag de dag bestaan nog twee keramiekbedrijven die zich in specifieke producten gespecialiseerd hebben. Otto Gerharz vond bij Otto-Keramik een gat in de markt met het meer artistieke handgemaakte keramiek. Marei bouwde de geautomatiseerde productie van sierplantenpotten steeds verder uit. In 1970 werden hier dagelijks tot wel 6000 plantenpotten geproduceerd. Nu verlaten ongeveer 30000 plantenpotten per dag de beide ovens.
Een overzicht van keramiekobjecten van de productie uit Rheinbach uit 'de goeie ouwe tijd' wordt beheerd in het stadsarchief. Dit zijn ongeveer 450 objecten. Hiertoe behoort ook een ' Materialsammlung ' met foto's, catalogi en allerlei zakelijke documenten.
The last part of the 20th century
Halfway through the 60-s the ceramics industry in Rheinbach employed about 260 workers. In the years to follow consumers slowly but steadily lost interest in decorative ceramics. ES-Keramik closed its workshops finally in 1974. Ruschka managed to go global in the market of superior decorative ceramics by the production of spectacular decorations and typical wall tiles. Finally in 1996 this concern also kad to give up. To this day there are two ceramics concerns that specialized in specific products.
Otto Gerharz found a gap n the market wit hits more artistically handmade ceramics. Marei expanded its automatic manufacturing of decorative flower-pots more and more. In 1970 up to 6,000 plant-pots were produced daily. At this very moment about 30,000 plant pots per day leave from both ovens.
A survey of ceramics objects from the Rheinbach production range ‘in the good old days’ is under the control of town archives. It entails about 450 objects. Among these there is a so-called ‘Materialsammlung’ (collection of materials) consisting of photographs, catalogues and all kinds of business documents.